Tussen

Tussen speelt zich voornamelijk af in het donker. Aan het begin van de voorstelling is alles onscherp, traag en zwaar. Een kluwen lichamen? Het vlot van de Medusa van Gérôme Géricault? De Schatten van  Satan van Jean Delville?  De uitgebalanceerde belichting houdt je lang in onzekerheid. Je wilt dat alles helder wordt maar tegelijkertijd wil je dat deze slepende voorstelling doorgaat, deze beweging die tot niets leidt, die de leden van de groep aan elkaar klit als een primordale meute. Zal er iemand opstaan uit deze groep, zal iemand zich ooit kunnen losmaken van deze bewegende slangenkuil?

Tijdens een eerste poging maakt de man met kaal geschoren hoofd, gekleed in bleekgroen gewaad, zich los (een mooie rol van Kenzo Kusuda). Een van de vrouwen volgt hem, ze sleept zich over de grond naar hem toe. Met zijn rechterhand grijpt hij in haar mond en houdt haar zo in bedwang. 

De scheiding gaat gepaard met afkickverschijnselen. Een onophoudelijk beven geselt hun lichamen: de groep trilt.  Deze scene roept bij enkele toeschouwers de onbedaarlijke neiging op om te gaan lachen. Maar om zoiets lach je niet. Die impliciete gedragscode creëert een geweldige spanning. De vrouw rechts voor mij kan zich nauwelijks inhouden. Haar onderdrukte manier van giechelen kunnen ook andere aanwezigen moeilijk weerstaan. Nog even en ik barst zelf in lachen uit: schaamte weerhoudt mij, op het nippertje.

Er wordt geen woord gezegd tijdens de voorstelling, al doet de groep een poging zich kenbaar te maken, ze stoten ongearticuleerde klanken uit.  Wat je hoort is de echo van netwerkers op feesten en recepties. Wellicht probeert Schweigman te visualeren wat  Mallarmé ooit zo onder woorden heeft gebracht, in een heel andere context: Donner un sens plus pur aux mots de la tribu (de groep zoekt naar zuiverheid, naar opgaan in en afscheiden van de groep en misschien wel naar een taal die nog niet bestaat).

Als de leden tenslotte aan de dwingende greep van de groep  ontsnappen, staan ze op en kijken ze het publiek recht in de ogen. Het zijn mensen geworden: vier vrouwen en drie mannen. Ze lijken gekwetst. In hun blikken lees je vooral verwijt. Het publiek voelt zich schuldig. Van het zenuwachtige gegiechel is niets meer te bekennen. Beklemming heerst alom. Tijdens de ogenblikken van volslagen duisternis – een seconde of vijf schat ik – begeven een paar spelers zich in het publiek. Het meisje in  blauw  satijn legt zich tenslotte te ruste op de knieën van de toeschouwers die voor mij zitten. Nog even en Ophelia is niet meer.

Het is een suggestieve voorstelling: telkens als het licht na een paar tellen is gedoofd, blijven de beelden van de gestalten op het toneel nog even op je netvlies hangen. De beelden veranderen langzaam van kleur maar voordat het amorfe grijs overgaat in volslagen duisternis, staan er weer mensen van vlees en bloed op het toneel. Het ontregelende staccato van stilte en geluid, van licht én afwezigheid van licht begint opnieuw. Overal bespeur je ritmes: in ademhaling, beweging, licht en geluid maar vooral in intensiteit. Er wordt voortdurend strijd geleverd. Maar de vraag of er iets wordt geboren of iets afsterft wordt niet beantwoord.  Het zijn retorische vragen, verpakt in filmische visualisaties.  Tegenwoordig noemen we dat een performance.

Info

• Tussen is een productie van Boukje Schweigman. 
• Gezien in Frascati, Amsterdam. Met een sterke rol van Kenzo Kusuda. 
• Donner un sens plus pur aux mots de la tribu: dit citaat komt uit Au Tombeau d'Edgar Poe van Stéphane Mallarmé: 1875
• Het vlot van de Medusa van Géricault: 1818 
• De Schatten van  Satan: 1895
• Jean Delville: 1867 -1953

link
http://boukjeschweigman.nl/

Caren van Herwaarden in AMC

De mensfiguren in het werk van Caren van Herwaarden maken zich steeds vaker los van de ondergrond van papier. Vooral als je het werk zo fotografeert dat de weerspiegeling in het glas van de vitrines een eigen leven gaat leiden.

Links

Brummelkamp Galerie
Caren van Herwaarden

Iconen

Haar schilderijen zijn gemaakt naar modellen van kinderen. Ze dragen een doornenkroon, een sluier of ze zijn geblinddoekt. Of hun ogen zijn voorzien van een apart laagje verf - een schelpje - waardoor het staren wordt beklemtoond. Of het gebit is geen gebit maar decoratie: niet eten maar showen is belangrijk. Een beugel als statement. Waarom kinderen, vraag ik haar? Hun gezichten zijn nog niet getekend, antwoordt ze. Leeftijd als onschuld.

Katinka Lampe signeert haar catalogus voor Gelske (die vandaag 51 is geworden). Dat lijkt me een mooi cadeau. Het huidige werk van Lampe doet denken aan dat van Kikki Lamers. Ze hebben beiden gestudeerd aan de Sint Joost in Den Bosch (officieel de Koninklijke Akademie voor Kunst en Vormgeving).

Dit is werk van Ruud van Empel. Ook hij gebruikt kinderhoofden als icoon, maar in een heel andere setting. Zijn techniek bestaat uit het fotograferen van modellen en het bewerken van de opnames (landschappen, close-ups en portretten). Over picturalisme gesproken. Daarvoor moet je nu in het Rembrandthuis zijn: In atmosferisch licht.

Bij Gabriel Rolt hangt nu werk van Dawn Mellor. Het thema (vermeende onschuld van een icoon) is verwant aan dat van Lampe maar het uitgangspunt is tegenovergesteld. Het schetsmatige portret van Scarlett Johansson bijvoorbeeld is een toonbeeld van geschondenheid: Each painting isolates the actress in the canvas, with its iconic figure subjected to warped symbolism, acts of violence and physical mutation. Zo vat Gabriel Rolt het thema samen in het persbericht. Iconoclasme op canvas.

Links
http://www.ronmandos.nl/exhibition/current
http://web.ruudvanempel.nl/home.html
http://www.gabrielrolt.com/exhibitions.aspx
In atmosferisch licht

Chopin

Frédéric Chopin is vandaag op de kop af 200 jaar geleden geboren, dat wil zeggen: 1 maart is de datum waarop hij in Warschau is gedoopt. Hij is waarschijnlijk op 22 februari 1810 geboren. Soit. De geboortedatum werd ook gevierd op de vleugel - een Schimmel - in het zaaltje van de Vrije Gemeente aan de Vermeerstraat in Amsterdam.

Julian Bon, die links voor mij zat, maakte tijdens de lezing van Otto Klap en het spel van vier verschillende pianisten een tekening van het concert. Aan hem en aan zijn vader heb ik gevraagd of ik er een foto van mocht maken. Hieronder de handen van zijn vader.

Tooske Hinloopen, Martijn Smits, Arnout Rosdorff en Jasper Bon waren de pianisten. Martijn Smits was de meest indrukwekkende pianist vond ik, met een heldere articulatie. Hij maakte er een heuse voorstelling van: kort maar krachtig. Jasper Bon speelde ingehoudener en Arnout Rosdorff speelde een etude zoals ik een etude nog nooit had gehoord: met ronde klanken, misschien wel te mooi. Tooske Hinloopen speelde een andere etude heel zorgvuldig, gedecideerd zelfs, hoewel ze het een killer noemde (er was er nog een). Volgende week zondag wordt er in Putten weer gespeeld, dan worden alle 27 etudes van Chopin gespeeld door een twintigtal pianisten.

Otto Klap, die de inleiding voor zijn rekening nam, kan heel smakelijk vertellen over zijn ervaringen met het spelen van Chopin. Een docente aan het conservatorium in Utrecht, een oud dametje vond hij als zestienjarige, gaf harmonielessen maar op de piano in kwestie bleef een toets haperen. Tooske Hinloopen speelde het voor. En ook Otto Klap moest het zelf nog een keer laten horen.

In der Beschränkung zeigt sich der Meister, sprak hij docerend, Goethe citerend. En Chopin heeft dat heel goed ter harte genomen, want als je aan Chopin denkt, denk je aan piano. Zo vatte Otto Klap de muzikale prestatie van Chopin samen.

Dit zijn de handen zijn van Tooske Hinloopen en van Arnout Rosdorff die niet echt veel tijd aan de voorbereiding had besteed. Na drie keer spelen had hij het na vele jaren weer snel onder de knie.
Tooske Hinloopen had het net over de Suzuki methode gehad, een methode die het accent legt op ontspanning van het lichaam (en de geest), net voordat de handen in beweging komen.

Link
www.vrijegemeente.nl
Chopin Etude Marathon