Een middag in Amsterdam: iedere keer als ik buiten kom,
begint het te regenen. En schuil ik bij onderstaande
adressen.
Renie Spoelstra - Underneath, 2014 courtesy galerie Ron Mandos
Renie Spoelstra –
Underneath – bij Ron Mandos
Een bezoekster zegt in het voorbijgaan dat ze het kleinere werk minder mooi
vindt, nee, zegt ze: 'Ik vind het grotere
formaat domweg beter'. Misschien ligt dat hieraan: op de kleinere
houtskooltekeningen zijn de details wat duidelijker zichtbaar, nagenoeg onontkoombaar
op dit formaat. Al die houtskoolvlekken vormen één geheel en dat geheel – donkergrijs,
lichtgrijs, witachtig grijs, transparant zwart, vuil wit – levert een landschap
op dat je beter zou willen bekijken: je wilt meer details zien, je wilt weten
wat er precies aan de hand is en juist die mogelijkheid wordt je door de
toegepaste techniek ontnomen, want zodra je dichterbij komt wordt het landschap
ongrijpbaar en rest je slechts je eigen verbeelding. Afstand nemen is hierbij een
voorwaarde. Bij de kleinere formaten kun je nauwelijks gepaste afstand nemen.
Een vergelijking is wellicht op zijn plaats: de geweven landschappen van
Frans Beerens in Huis Marseille kun je opvatten als een tegenpool van dit werk.
Ook daarin wordt een appel gedaan op de verbeelding maar hier verandert het
landschap in materie (geweven wol van geiten en schapen), bij Renie Spoelstra
gebeurt dat niet: houtskool is nauwelijks materie.
Juist dat medium gebruikt Spoelstra om subtiele nuances tussen grijs en
zwart op vaak grote vellen papier te krijgen: daarmee creëert ze effecten die
een onderhuidse spanning oproepen – je krijgt namelijk niet echt te zien wat er
aan de hand is. Dat mag je zelf invullen. De titel van een van de
houtskooltekeningen op papier – formaat 240 x 350 cm – wijst er al op:
Ocean/Haunted.
Sven Kroner, Untitled (Fuji Film), 2014 / Courtesy Galerie Fons Welters
Sven Kroner – 'I’m just a dream' – bij Fons Welters
Net als in het werk van Spoelstra speelt dreiging een belangrijke rol in
dit werk van Sven Kroner. Ook Kroner laat in deze schilderijen verlaten
landschappen zien en je moet zelf invulling
geven aan wat zich afspeelt op het doek. Maar in het werk van Kroner is de
dreiging uitgesprokener, wellicht provocerender, in ieder geval recalcitranter. Op grond van wat je op de schilderijen ziet zou je snelle
conclusies kunnen trekken; je ziet overstroomde gebieden, verlaten gebieden,
sneeuwlandschappen. Er zijn indicaties: huizen, auto’s, vrachtschepen, ijsbrekers,
een verdwaalde zeppelin en – met enige nadruk – er zijn geen mensen te zien, ook al wordt hun aanwezigheid wel degelijk
gesuggereerd (bij Spoelstra vaak niet).
Maar zo eenvoudig is het niet, want wat moet je met een schilderij waarop
een vrachtschip in plaats van een vliegtuig een noodlanding in een verlaten
landschap lijkt te maken. Is dit een metafoor? Of isoleert Kroner objecten uit
hun vertrouwde omgeving en plaatst hij ze in een omgeving om hun grootte, zwaarte en logheid te accentueren? Is het uit pure baldadigheid?
Zie mij eens, dit kan verf: de acrylverf lijkt vlot en trefzeker op het doek te zijn aangebracht. Wat vooral de aandacht trekt is dit: deze
landschappen lijken geënsceneerd, net zoals de landschappen en taferelen in het fotowerk van Gregory Crewdson. Bij Crewdson is er vaak sprake van intimiteit, dat is
in het werk van Kroner niet het geval. Kroner is uit op puur drama, al moet je
gissen naar de oorzaak ervan.
Op twee schilderijen staat een vrachtschip afgebeeld: ze varen niet, ze
hangen in de lucht. De hemel als achtergrond. Misschien fungeren de schepen
in de lucht (Luftschiffe) – en ook de onbestuurbaar geworden zeppelin – wel als
symbool en staan ze voor onze verhouding ten opzichte van techniek in het
algemeen. De zeppelin, die op het punt staat te crashen, is wellicht een
verwijzing naar de zeppelin Hindenburg, die in 1936 na ruim driehonderdduizend
kilometer vluchturen, in brand vloog. Toen ging het om een zwevend paleis, op dit schilderij gaat het om een reclamezeppelin van beperkte omvang én onbemand. Het
gevaar is beperkt. Maar de tekst die op de zeppelin staat vermeld maakt je
achterdochtig: FUJIFILM. Met andere woorden: alles wordt gefilmd, niets is
velig, ook niet als je ergens achteraf op het platteland woont. Denk aan de
opmars van de drones. Zo kún je dit schilderij interpreteren.
Sven Kroner, Vor dem Haus (idiot), 2014 / Courtesy Galerie Fons Welters
Er hangt nog een intrigerend schilderij: twee auto’s staan – in een straat met aan weerskanten huizen – achter elkaar geparkeerd. Op de tweede auto staat Idiot! te lezen op de voorruit (donkere tekst in witte sneeuw). Je
mag zelf conclusies trekken. Tussen beide auto’s loopt een spoor van autobanden.
Hier moet een derde auto hebben gereden, nadat het had gesneeuwd en wel de auto
van de tekstschrijver (die blijkbaar woont in het huis dat je niet kunt zien –
het bevindt zich buiten het schilderij). Vraag: waarom staat die tekst dan op
de voorruit van de geparkeerde auto? Want blijkbaar kon hij er wel langs, daar
wijzen de sporen op. En toch staat die tekst pontificaal te lezen op die
voorruit. Dergelijke ironische ingrepen veroorlooft Kroner zich meerdere keren,
ook op andere schilderijen.
Frans Beerens - Raam (An Blascaod Mor, Ierland) - 2013
Dubbelweefsel op zwart-wit ketting met linnen
Dubbelweefsel op zwart-wit ketting met linnen
Frans Beerens –
Het Laboratorium voor de Dingen (2008) – in Huis Marseille
In Huis Marseille is werk van Frans Beerens te zien. Het is voor het eerst
dat ik zulke mooie geweven fotobeelden heb gezien. Op een paar passen afstand
zie je nog niet precies wat voor techniek is toegepast in deze serie
fotobeelden, dat wordt pas zichtbaar als je er bij wijze van spreken met je neus
op staat: subtiele zwart/wit grafiek krijgt structuur, grove structuur wordt
fijnmazige materie, materie wordt – als je weer een paar passen afstand neemt –
een uiterst gevarieerd, nogal korrelig landschap.
Frans Beerens - 2013
Dubbelweefsel op zwart-wit ketting met linnen (detail)
In de weergave van een varkenskot bijvoorbeeld worden enkele details zo plastisch weergegeven dat ze loskomen van de achtergrond en er een fraaie dieptewerking ontstaat. Pure suggestie zou je kunnen zeggen, maar wel als zodanig bedoeld. Het feit dat het om geweven materiaal gaat zet je af en toe visueel op het verkeerde been: een lichte golving in het wandkleed – want dat is het eigenlijk – zorgt al weer voor vermeende dieptewerking.
Dubbelweefsel op zwart-wit ketting met linnen (detail)
In de weergave van een varkenskot bijvoorbeeld worden enkele details zo plastisch weergegeven dat ze loskomen van de achtergrond en er een fraaie dieptewerking ontstaat. Pure suggestie zou je kunnen zeggen, maar wel als zodanig bedoeld. Het feit dat het om geweven materiaal gaat zet je af en toe visueel op het verkeerde been: een lichte golving in het wandkleed – want dat is het eigenlijk – zorgt al weer voor vermeende dieptewerking.
De foto’s zijn ontstaan in samenwerking met het Textielmuseum in Tilburg en zijn al eerder tentoongesteld onder deze titel: Het Laboratorium voor de Dingen (2008). Op zijn overzichtelijke site geeft Frans Beerens zelf tekst en uitleg.
links
NB
Op de achtergrond van deze blog is hetzelfde schilderij te zien: Sven Kroner, Untitled (Fuji Film), 2014 / Courtesy Galerie Fons Welters
